Arbeidsrisico’s verminderen

De arbeidsrisico’s

Branches en werkzaamheden variëren sterk, dus u kunt zich voorstellen dat de arbeidsrisico’s ook flink uiteenlopen. Een top 5 van arbeidsrisico’s die het vaakst voorkomen, is er wel:

• Gevaarlijke stoffen
• Geluid
• Machineveiligheid
• Werkplekinrichting
• Psychosociale arbeidsbelasting

Andere bekende risico’s zijn verlichting en klimaat(-beheersing).

1. Gevaarlijke stoffen

Ruim een miljoen Nederlanders heeft te maken met gevaarlijke stoffen op het werk. Jaarlijks sterven er volgens het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid naar schatting bijna 3.000 mensen door gevaarlijke stoffen. En dat terwijl veel werkgevers zich niet realiseren dat er in hun bedrijf met gevaarlijke stoffen wordt gewerkt.

Bij gevaarlijke stoffen gaat het niet alleen om vervaardigde chemicaliën, maar ook om stoffen die ontstaan door bepaalde processen. Het is van belang om voor elke werkplek binnen het bedrijf goed na te gaan welke mogelijke gevaarlijke stoffen er aanwezig zijn, wat de gevaren ervan zijn en of medewerkers eraan worden blootgesteld.

Heeft u binnen uw bedrijf te maken met gevaarlijke stoffen? Dan bent u verplicht deze te registreren. Daarnaast moet u een nadere inventarisatie gevaarlijke stoffen uitvoeren, de RI&E gevaarlijke stoffen. De blootstelling (aard, mate en duur) aan gevaarlijke stoffen wordt daarin beoordeeld. Op basis van de beoordeling van de blootstelling neemt u maatregelen om schadelijke gevolgen te voorkomen. De arbeidshygiënist kan u hierbij ondersteunen.

2. Schadelijk en hinderlijk geluid

Dagelijks worden zo’n 900.000 werknemers blootgesteld aan schadelijk geluid, vooral in de bouw en industrie. Onder schadelijk geluid verstaan we een geluid boven 80 dB(A). Het geluid is waarschijnlijk harder dan 80 dB(A) als het niet mogelijk is een normaal gesprek te voeren op ongeveer een meter afstand van elkaar. Is dat bij uw bedrijf dagelijks het geval? Dan moet u als werkgever passende beheersmaatregelen treffen.

Gehoorschade is niet te genezen, maar kan wel worden voorkomen. Werkgever én werknemer hebben hier een verantwoordelijkheid. Veilig werken is niet alleen een kwestie van geluidsreducerende machines, duidelijke instructies en beschermingsmiddelen. Veilig gedrag is net zo belangrijk. Denk daarbij aan het consequent dragen van gehoorbescherming.

Hinderlijk geluid kan zowel boven als onder de 80 dB(A) liggen. Klachten over hinderlijk geluid zijn zeer divers: hoge geluidsniveaus, slechte spraakverstaanbaarheid, onvoldoende privacy, concentratieverlies, eentonigheid, schrikreacties, etc.

3. Machineveiligheid

Het werken met machines, apparaten, elektrische gereedschappen en installaties brengt risico’s met zich mee. Machines kunnen gevaarlijk zijn, of ze kunnen gevaarlijk worden door veroudering of slijtage. U voorkomt ongelukken als u ervoor zorgt dat uw werknemers de machines veilig gebruiken en dat de apparaten voldoen aan alle veiligheids- en keurmerken.

De wetgeving voor machineveiligheid is gebaseerd op Europese richtlijnen. De Richtlijn Arbeidsmiddelen is in Nederland geïmplementeerd in het arbobesluit. Op basis van de Richtlijn Arbeidsmiddelen moet u voor alle bestaande machines een risicobeoordeling (laten) uitvoeren, om het gewenste veiligheidsniveau te bereiken. Een veiligheidskundige kan u hierover adviseren.

4. Werkplekinrichting

Aangezien de meeste mensen normaal gesproken een groot deel van hun tijd doorbrengen op het werk, moet de werkplek voldoen aan de daarvoor gestelde veiligheids- en gezondheidseisen. Het gaat om alle typen werkplekken, of het nu in een productie- of kantooromgeving is. Slecht ingerichte werkplekken kunnen leiden tot gezondheidsklachten en ongevallen. Een goede werksituatie verlaagt het verzuim en daarmee de bedrijfskosten. Deze zorgt bovendien voor een positieve bijdrage aan de productiviteit en tevredenheid van uw werknemers.

Een ergonoom kan in brede zin advies geven over de werkplek (kantoor, fabriek, productieomgeving etc.). Denk hierbij aan werkplekinrichting, maar ook aan het opstellen van een eisenpakket voor meubilair en hulpmiddelen. Hij adviseert bij nieuwbouw, verbouwing en verhuizing en denkt mee bij het ontwikkelen van nieuwe kantoorconcepten, zoals flexwerk en thuiswerk. Een goed ingerichte thuiswerkplek is extra belangrijk nu veel mensen vanwege corona voor langere tijd thuiswerken.

Beeldschermwerk

Op kantoor wordt altijd gewerkt met beeldschermen. Niet alleen computers maar ook tablets, displays en smartphones. Wij kijken per dag, op het werk én thuis, bijna net zoveel naar beeldschermen als dat we slapen. Handig al die schermen, maar ze zijn ook een belangrijke bron van klachten als hoofdpijn en last aan armen en nek. Klachten die uiteindelijk kunnen leiden tot (langdurig) verzuim.

Een ergocoach helpt uw medewerkers met het correct instellen van de beeldschermwerkplek. U kunt een werknemer (bijvoorbeeld de preventiemedewerker) hiervoor een training laten volgen.

Fysieke belasting

Te zwaar tillen, te veel dragen, werken met trillend gereedschap of een ongunstige werkhouding. Allemaal zaken die kunnen zorgen voor ‘klachten aan het bewegingsapparaat’. En dat gebeurt helaas nog te veel, vooral in de bouwsector, zorgsector en logistieke sector, waar de lichamelijke belasting van werknemers groot is. Ook fysieke onderbelasting (te weinig bewegen of te lang zitten) is ongezond.

Zorg ervoor dat uw preventiemedewerker of een externe deskundige, zoals een ergonoom, de houding en belasting van uw werknemers beoordeelt en de hulpmiddelen bekijkt. Hiermee kunt u chronische klachten voor zijn.

5. Psychosociale arbeidsbelasting

Bij arbeidsrisico’s gaat het om meer dan alleen de werkplek en machines. Ook de omgang met collega’s kan veel invloed hebben op hoe iemand zich voelt. Zeker als er sprake is van pesten, agressie en geweld, discriminatie of seksuele intimidatie. Deze vormen van psychosociale arbeidsbelasting (PSA) hebben ingrijpende gevolgen; mensen kunnen er letterlijk ziek van worden. Ook werkdruk valt onder de noemer psychosociale arbeidsbelasting. PSA kan leiden tot werkstress, beroepsziekte #1 en is verantwoordelijk voor een kwart van het langdurig psychisch verzuim.

Als werkgever bent u verplicht gedrag, werkdruk en werkstress te voorkomen of beperken. De aanpak op ongewenste situaties, zoals pesten of discriminatie, legt u vast in een wettelijk verplicht PSA-beleid. U kunt het beleid zelf vormgeven, of opstellen in samenwerking met een externe bedrijfsmaatschappelijk werker van bijvoorbeeld ArboNed. Als verzuimklant kunt u bij ons exclusief profiteren van de diensten van een bedrijfsmaatschappelijk werker.

Pesten op het werk

Volgens het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft één op de tien werknemers te maken met pestgedrag. Pesten kan grote gevolgen hebben. Werknemers die het mikpunt zijn van pesterijen krijgen vaak minder zelfvertrouwen en komen in een sociaal isolement terecht. De persoonlijke waardigheid en mentale integriteit van werknemers raken beschadigd. Ze kunnen slaapproblemen ontwikkelen en hun productiviteit gaat achteruit. Uiteindelijk melden ze zich ziek en kan de spanning ertoe leiden dat de werknemer uitvalt met een burn-out. Als het echt zo ver komt, bent u uw medewerker gemiddeld 290 dagen kwijt. De Arbowet verplicht werkgevers om een anti-pestbeleid te voeren als onderdeel van het PSA-beleid.

Discriminatie, waaronder seksuele intimidatie

De gevolgen van discriminatie en seksuele intimidatie zijn vergelijkbaar met die van pesten. De persoonlijke waardigheid en mentale integriteit van werknemers die gediscrimineerd worden, raken beschadigd. Ze kunnen slaapproblemen ontwikkelen en hun productiviteit gaat achteruit. Uiteindelijk melden ze zich ziek en kunnen zelfs arbeidsongeschikt raken.

Agressief gedrag

Intimiderend gedrag is de meest voorkomende vorm van ongewenst gedrag op het werk door externen. Niet alleen klanten en leveranciers maken zich er schuldig aan, ook collega's en leidinggevenden kunnen zich agressief of intimiderend gedragen. Een op de vijf werknemers krijgt te maken met agressief gedrag op de werkvloer.

Het is niet alleen wettelijk verplicht, maar ook van belang voor het verminderen van arbeidsrisico’s om een goed PSA-beleid op te stellen. Dat maakt het voor iedereen duidelijk wat binnen uw organisatie wel en niet mag en kan. Daarnaast benoemt u een interne of externe vertrouwenspersoon en stelt u een klachtencommissie aan.

Vertrouwenspersoon

Neerbuigende opmerkingen, agressie, pesten. Het zijn problemen die in elke organisatie kunnen voorkomen, maar waar slachtoffers vaak niet zomaar over durven spreken. Het aanstellen van een vertrouwenspersoon kan een belangrijk onderdeel zijn van het beleid op het gebied van psychosociale arbeidsbelasting. Een vertrouwenspersoon verlaagt de drempel om problemen aan te kaarten, wat bijdraagt aan een goede werksfeer en de duurzame inzetbaarheid van uw mensen.

Verlichting

Fel licht heeft een andere impact op uw werknemer dan gedempt licht. En als er bijvoorbeeld onvoldoende verlichting is, kunnen werknemers meer fouten maken. Om risico’s te beperken, past u de verlichtingssterkte en lichtkleur aan aan de omgeving en werkzaamheden. Schaduwvorming, weerkaatsingen en contrastverschillen moeten worden voorkomen.

U kunt verlichting ook in positieve zin inzetten en bijvoorbeeld (laten) uitzoeken welk licht in uw werkomgeving een stimulerend effect heeft. De arbeidshygiënist kan u hierover adviseren.

Binnenklimaat

Een droge mond, geïrriteerde ogen, hoofdpijn, veelvuldige verkoudheid... Allemaal klachten waarbij het binnenklimaat (de klimaatbeheersing) de boosdoener kan zijn. Het thermisch binnenklimaat op de werkplek heeft invloed op het comfort en productiviteit van uw werknemers. In extreme gevallen kan het leiden tot onomkeerbare gezondheidsschade. U verbetert het thermisch binnenklimaat door technische en organisatorische maatregelen te nemen. Ook op dit gebied kan een arbeidshygiënist uitkomst bieden en oplossingen aandragen.

Hittebelasting en werken in de kou

Wat u kon lezen over het binnenklimaat geldt ook voor de aanpak van hittebelasting en voor werken in de kou: in extreme gevallen kan het gezondheidsschade tot gevolg hebben. Bij extreme warmte heeft het lichaam moeite om zijn kerntemperatuur niet te laten oplopen en dat brengt risico’s met zich mee. Ook als de temperatuur te veel daalt, kunnen lichaamsfuncties verstoord raken. U voorkomt opwarming en verkoeling van het lichaam tot gevaarlijke niveaus door voorspellende normen te gebruiken, die bijvoorbeeld een maximale verblijfstijd en rustverhouding voorschrijven. Ook over klimaat(-beheersing) kan de arbeidshygiënist u adviseren.

Hoe verkleint u arbeidsrisico’s?

Waar gehakt wordt, vallen spaanders. Verkleint u de arbeidsrisico’s, dan zal het verzuim binnen uw organisatie verlagen. Een goede inschatting en aanpak van de arbeidsrisico’s hoort daarbij. De wettelijk verplichte Risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) is hiervoor een belangrijk middel.

Risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E)

Elk bedrijf met personeel moet inventariseren of het werk gevaarlijk of ongezond kan zijn voor werknemers, zodat er waar nodig maatregelen getroffen kunnen worden. Dat doet u met de wettelijk verplichte RI&E. Als u alle risico’s in uw organisatie heeft geïnventariseerd en geëvalueerd, stelt u een Plan van aanpak op. Dit is in feite een praktische ‘to do list’ waarin u bij elk verbeterpunt vermeldt wie het punt hoe en wanneer oppakt.

Voor de RI&E is het verder belangrijk te weten dat de werknemersvertegenwoordiging (bijvoorbeeld OR of Personeelsvertegenwoordiging (PVT)), instemmingsrecht heeft. Zij moet onder meer instemmen met het RI&E-instrument, de getoetste RI&E en het Plan van aanpak. Het is dan ook verstandig om de leden van de werknemersvertegenwoordiging in een vroeg stadium te betrekken bij het opstellen van de RI&E en het Plan van aanpak.

De Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SWZ) is in 2020 gestart met een meerjarenplan voor het aanjagen van de RI&E. Er zijn vooral zorgen over het lage aantal RI&E’s in het midden- en kleinbedrijf (mkb). SWZ gaat meer en strenger toezien op het naleven van de RI&E-plicht.

Preventief medisch onderzoek (PMO)

Het wettelijk verplichte PMO geeft uw werknemers inzicht in hun gezondheid, leefstijl en gezondheidsrisico’s. U krijgt (op groepsniveau) inzicht in de mentale en fysieke gezondheid van uw mensen en beperkt daarmee gezondheidsrisico’s.

Veiligheidstrainingen

Bedrijven die samen met hun medewerkers willen werken aan een veilige werkplek, om (bedrijfs-)ongevallen te voorkomen, doen er goed aan veiligheidstrainingen te volgen. Biedt u deze trainingen aan, dan zorgt u ervoor dat iedereen veiliger werkt, dat het aantal ongevallen vermindert en het verzuim daalt.

Keuringen

Elke functie stelt zowel mentale als fysieke eisen aan uw werknemers. Het is belangrijk om regelmatig te onderzoeken of zij in staat zijn te voldoen aan de (zware) eisen, zodat ze zichzelf én anderen niet in gevaar brengen. Voor bepaalde beroepen zijn medische keuringen zelfs verplicht.

Rol van de preventiemedewerker

De preventiemedewerker is een door de werkgever aangestelde medewerker die de werkgever bijstaat op het gebied van preventie en bescherming. Elk bedrijf moet een of meer preventiemedewerker(s) hebben. Bij kleinere bedrijven (maximaal 25 werknemers) kan de directeur/eigenaar ook zelf de rol van preventiemedewerker op zich nemen.

Veelgestelde vragen

In de Arbowet heeft de preventiemedewerker een belangrijke rol. Lees hier de antwoorden op alle veelgestelde vragen.

De preventiemedewerker is geïntroduceerd om bedrijven ‘binnenshuis’ meer deskundigheid te laten ontwikkelen rond gezondheidsrisico’s en preventie. Wie dagelijks op de werkvloer is en onderdeel uitmaakt van de bedrijfscultuur, kan eventuele arbeidsrisico’s in een vroeg stadium signaleren.

De wettelijke taken van een preventiemedewerker:

• Het (mede) opstellen en uitvoeren van de Risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E).
• Het adviseren van en nauw samenwerken met de ondernemingsraad / personeelsvertegenwoordiging over een goed arbeidsomstandighedenbeleid en het (mede) uitvoeren van eventueel benodigde maatregelen.
• Het adviseren van en samenwerken met de bedrijfsarts en andere arbodienstverleners.