Maar liefst een derde van het langdurend verzuim heeft een psychische oorzaak. Gaat het om werkgerelateerde zaken, dan heeft psychisch verzuim vooral te maken met psychosociale arbeidsbelasting (PSA). PSA is al jaren een van de belangrijkste arbeidsrisico’s. Wat is psychosociale arbeidsbelasting precies en wat kunt u eraan doen? U leest het in dit artikel.
Wat is psychosociale arbeidsbelasting (PSA)?
Hoe mensen op de werkvloer met elkaar omgaan, kan een grote impact hebben op hoe iemand zich voelt. Dat geldt voor iedereen; werknemers, leidinggevenden, leveranciers en klanten. Zeker als er sprake is van ongewenst gedrag, zoals pesten, agressie en geweld, discriminatie of seksuele intimidatie. Het zijn allemaal vormen van psychosociale arbeidsbelasting (PSA). Onder PSA vallen namelijk alle factoren die op het werk stress kunnen veroorzaken. Naast de genoemde ongewenste omgangsvormen valt ook werkdruk onder PSA. PSA kan ingrijpende gevolgen hebben. Mensen kunnen er letterlijk ziek van worden. PSA is verantwoordelijk voor een kwart van het psychisch verzuim.
PSA in de Arbowet
Het begrip psychosociale arbeidsbelasting (PSA) is in artikel 1 van de Arbowet gedefinieerd. Als werkgever bent u verplicht grensoverschrijdend gedrag en werkdruk zo veel mogelijk te voorkomen. De aanpak van ongewenste situaties, zoals pesten of discriminatie, legt u vast in een PSA-beleid. U kunt het beleid zelf vormgeven, maar u kunt het ook opstellen in samenwerking met een externe bedrijfsmaatschappelijk werker. Hierover leest u verderop in dit artikel meer. Eerst gaan we dieper in op de diverse vormen van PSA.
Ongewenst gedrag
Ongewenst gedrag op de werkvloer kan leiden tot (langdurige) uitval. Werkgevers zijn verplicht om het risico hierop zo veel mogelijk tegen te gaan. Lees hier meer over de verschillende vormen van ongewenst gedrag: pesten, discriminatie, (seksuele) intimidatie en agressie.
Pesten op het werk
Volgens het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft één op de tien werknemers te maken met pestgedrag. Voorbeelden hiervan zijn het laten uitvoeren van onzinnige taken, negeren en buitensluiten, imiteren en belachelijk maken, intimidatie en agressie, en roddelen.
Werknemers die het mikpunt zijn van pesterijen krijgen vaak minder zelfvertrouwen en komen in een sociaal isolement terecht. De persoonlijke waardigheid en mentale integriteit van werknemers raken beschadigd. Ze kunnen slaapproblemen ontwikkelen en de productiviteit gaat achteruit. Uiteindelijk melden ze zich ziek en de spanning kan er zelfs toe leiden dat de werknemer uitvalt met een burn-out. Een werknemer met een burn-out is gemiddeld 290 dagen niet inzetbaar. En aangezien één verzuimdag al snel zo'n 315 euro kost, wordt het hoog tijd om stress en psychische klachten vroegtijdig te herkennen en aan te pakken.
Discriminatie, waaronder seksuele intimidatie
Volgens de wet mag er in werksituaties geen ongeoorloofd onderscheid worden gemaakt. Toch heeft meer dan de helft van alle discriminatieklachten die het College voor de Rechten van de Mens binnenkrijgt, te maken met de werkomgeving. Werkgevers zijn verplicht de risico’s van discriminatie op de werkvloer in kaart te brengen en zo nodig een plan te maken om het te voorkomen.
Seksuele intimidatie op het werk is elke vorm van seksuele toenadering, verzoeken om seksuele gunsten of ander seksueel getint gedrag (verbaal, non-verbaal of fysiek) in de werkomgeving, die als ongewenst worden ervaren.
De gevolgen van discriminatie en seksuele intimidatie zijn vergelijkbaar met die van pesten. Het tast de waardigheid en integriteit van de werknemer aan en heeft gevolgen voor zijn mentale welzijn. De werknemer kan slaapproblemen ontwikkelen en de productiviteit gaat achteruit. Uiteindelijk meldt hij zich ziek en kan zelfs arbeidsongeschikt raken.
Agressie
Een op de vier werknemers krijgt te maken met intimiderend gedrag. Van klanten en leveranciers tot collega's en leidinggevenden. Het gaat daarbij om beledigingen, bedreigingen, pesterijen en zelfs gewelddadig gedrag.
Een veilig en vertrouwd gevoel is belangrijk. Het heeft als werkgever een direct, positief effect op de prestaties en het verzuim van uw werknemers. U kunt verzuim voorkomen door hen te leren beter om te gaan met agressie.
Werkstress
Als iemand gemotiveerd en met plezier werkt, haalt hij energie uit zijn werk. Ervaart de werknemer werkstress, bijvoorbeeld door een te hoge werkdruk, dan neemt de kans op verzuim toe. Van het langdurend psychisch verzuim (langer dan 6 weken), valt een kwart van de werknemers uit door stress. Het is dus belangrijk hier preventief mee aan de slag te gaan.
Onderzoek toont aan dat het verlagen van de werkdruk niet zonder meer een burn-out voorkomt. Om werkstress te verminderen, is het van belang om in te zetten op datgene waar werknemers energie van krijgen. Deze energiebronnen zorgen ervoor dat de werknemer beter kan omgaan met de ervaren werkdruk en werkstress. U leest er hier meer over.
PSA-beleid
Met al deze thema's kunt u preventief aan de slag door het opstellen van een duidelijk PSA-beleid binnen uw bedrijf. Dit voorkomt verzuim en zorgt ervoor dat werknemers met plezier aan het werk kunnen zijn én blijven. Vanuit de huidige Arbowet bent u als werkgever verplicht om aandacht te besteden aan PSA.
Voor het opstellen van een effectief PSA-beleid brengt u eerst de oorzaken van arbeidsbelasting in kaart. Dit doet u met een Risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E). Vervolgens stelt u een protocol op voor ongewenste omgangsvormen en werkdruk, een klachtenregeling en benoemt u een klachtencommissie. Ook benoemt u een interne of externe vertrouwenspersoon.
Vertrouwenspersoon
Neerbuigende opmerkingen, agressie, pesten. Het zijn problemen die in elke organisatie kunnen voorkomen. Hoewel u een melding van ongewenste omgangsvormen altijd serieus moet nemen, vinden slachtoffers het vaak lastig om open over hun problemen te praten. Een vertrouwenspersoon verlaagt de drempel voor het aankaarten van problemen. Zo werkt u aan een goede werksfeer en houdt u uw mensen duurzaam inzetbaar.
Klachtencommissie
Als onderdeel van het PSA-beleid moeten bedrijven hun werknemers de mogelijkheid bieden een klacht in te dienen bij een klachtencommissie. De klachtencommissie adviseert uw organisatie over de te nemen maatregelen bij een specifieke klacht. De commissie kan u ook adviseren over uw PSA-beleid. De uiteindelijke beslissing of uitvoering van de maatregel is de verantwoordelijkheid van u als werkgever. Het gaat per slot van rekening om de inzetbaarheid van uw mensen.
Veelgestelde vragen
Bekijk hier de veelgestelde vragen en antwoorden over psychosociale arbeidsbelasting en de vertrouwenspersoon.
